Ngoại tâm thu là gì?
Ngoại tâm thu là kiểu rối loạn nhịp tim hay gặp hơn cả, ở nam cũng như nữ, tuổi già cũng như tuổi trẻ. Người có bệnh tim mạch hay gặp ngoại tâm thu, nhưng người khỏe mạnh, thậm chí khỏe như vận động viên cũng vẫn có thể có ngoại tâm thu.
Ngoại tâm thu và những điều cần biết
Muốn biết ngoại tâm thu là gì, có lẽ cũng nên nhắc lại nhịp bình thường của quả tim ở người lớn, nhịp tim đập khá đều, khoảng 60- 80 lần mỗi phút. Sở dĩ nói khá đều vì tim dù có khỏe mạnh, không có bệnh đập cũng không đều lắm.
Ngoại tâm thu là những nhát tim đập sớm , chưa đến lúc được phép đập của tim. Sau nhát đập sớm đó tức lá nhát ngoại tâm thu, tim thường nghỉ một lát như để lấy lại sức trước khi đập lại theo nhịp bình thường, thuật ngữ chuyên môn gọi là nghỉ bù.
Những lúc xảy ra nhát bóp ngoại tâm thu người bệnh có cảm giác gì không?
Có nhiều người không cảm thấy gì, chỉ khi được bác sĩ nghe và nói lại mới biết mình có nhịp ngoại tâm thu. Nhưng cũng có người có cảm giác rất rõ ràng như thấy tim đang đập đều bỗng nhiên bị hẫng một nhát như người bước hụt, hoặc như người đang đi bị vấp. Có người bệnh dùng từ bàng hoàng hay giật mình rất đúng. Khi đang ngủ, nhát bóp ngoại tâm thu có thể làm bệnh nhân có cảm giác ngã rơi từ trên cao xuống... Nhiều người còn cảm thấy sau nhát hẫng đó, tim như ngừng lại một chút, tiếp đó đập một nhát mạnh rồi mới đập lại bình thường như trước. Những trường hợp bị ngoại tâm thu điển hình, người bệnh có thể thấy rõ 3 cảm giác theo thứ tự là: hẫng, ngừng, rồi đập mạnh và có thể tự chẩn đoán ngoại tâm thu. Nên chú ý rằng nhát đập mạnh không phải là nhát ngoại tâm thu mà là nhát bóp sau. Cá biệt có trường hợp người bệnh thấy căng, tức ở cổ trong nhát đập ngoại tâm thu, do máu dồn ngược từ tim lên các tĩnh mạch ở cổ. Cũng có trường hợp lại thấy đau nhói, hoặc đau thắt ở ngực. Nếu nhịp ngoại tâm thu xuất hiện nhiều, liên tiếp, có thể làm người bệnh thấy hồi hộp trống ngực, thậm chí mệt mỏi, khó thở, không làm việc được, mất ngủ...
Ngoại tâm thu như vậy là bệnh nặng hay nhẹ? Có nguy hiểm không?
Trong thực tế, số người có nhịp ngoại tâm thu rất nhiều. Ngay cả những người bình thường và khỏe mạnh không có bệnh tim gì khác như đã nói ở trên cũng có thể nghe thấy ngoại tâm thu. Nhất là những trường hợp đeo máy điện tim 24 giờ, khoảng 40% người lớn có nhịp ngoại tâm thu một lúc nào đó trong ngày. Nhưng nhịp ngoại tâm thu có ý nghĩa quan trọng ở chỗ nhiều khi nó thông báo rằng quả tim của người đó có vấn đề. Vậy đó là vấn đề gì, nặng hay nhẹ...?
Có những trường hợp rất nhẹ: đó là những ngoại tâm thu ít, thưa, nhất là ngoại tâm thu nhĩ ở những người trẻ tuổi, khám không phát hiện bệnh tim gì khác. Những trường hợp này chỉ nên bỏ các chất kích thích như thuốc lá, rượu, sống điều độ, tránh cảm xúc mạnh, dùng các thảo dược an thần như lá sen, vông nem...
Nhưng cũng có trường hợp bệnh nặng hơn: Ngoại tâm thu xuất hiện dày như ngoại tâm thu thất nhịp đôi ( một nhịp bình thường đi kèm với một nhịp ngoại tâm thu) ngoại tâm thu thất nhịp ba ( 2 nhịp bình thường đi kèm một nhịp ngoại tâm thu),hay nặng hơn là ngoại tâm thu thất dày, chùm, đa ổ...người bệnh thường mệt mỏi, trống ngực, khó thở,... khi đó dù không thấy bệnh tim có tổn thương thực thể, bác sĩ vẫn phải dùng một trong những thuốc chống loạn nhịp. Đây là thuốc rất khó sử dụng và thường độc, gây nhiều tác dụng phụ nên người bệnh tuyệt đối không được tự ý sử dụng.
Cuối cùng có những người ngoại tâm thu xuất hiện trên nền của những bệnh tim mạch khác, phần nhiều là những bệnh tim nặng như nhồi máu cơ tim, bệnh tim bẩm sinh,viêm cơ tim, suy tim, bệnh van tim, hoặc trên nền của những bệnh không phải tim như thiếu máu, cường giáp, thiếu kali máu... Khi đó, hỗ trợ điều trị các bệnh đó mới là chính, phải dùng nhiều thuốc khác, có khi phải phẫu thuật, hỗ trợ điều trị ngoại tâm thu chỉ là một phần trong hỗ trợ điều trị những bệnh này.
Cần làm gì khi bị ngoại tâm thu?
Khi mắc ngoại tâm thu không nên hoang mang mà đi hỏi những người không có chuyên môn. Tai hại nhất là nghe lung tung, dùng những thuốc không đúng bệnh mà lại tăng gánh nặng cho tim. Trước hết những người mắc ngoại tâm thu cần bình tĩnh hỏi các bác sĩ xem bản thân mắc loại ngoại tâm thu nhẹ hay nặng và có bệnh gì khác ngoài ngoại tâm thu hay không?
Những điều cần làm khi bị ngoại tâm thu
Hỗ trợ điều trị ngoại tâm thu thế nào?
Nếu ngoại tâm thu nhẹ không nguy hiểm thì có thể can thiệp bằng các thuốc chống loạn nhịp và điện giải, giải quyết nguyên nhân nếu được chẩn đoán. Nhiều trường hợp dùng thuốc thì tâm thu giảm hoặc hết, nhưng ngừng thuốc lại tái phát. Nếu phải dùng thuốc kéo dài hay liều cao thì có thể bị tác dụng phụ, do đó cần cân nhắc. Nếu ngoại tâm thu quá dày, xuất hiện thành chùm ba chùm tư hay có các cơn nhịp nhanh nguy hiểm thì ngoài việc dùng thuốc còn cần phải can thiệp tích cực bằng phương pháp hiện đại là đốt điểm gây loạn nhịp qua dây thông điện cực (catheter ablation).
Phòng ngừa ngoại tâm thu
Chế độ ăn uống lành mạnh và luyện tập hợp lý luôn có thể giảm thiểu nguy cơ ngoại tâm thu.
- Hạn chế sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, cà phê, thuốc lá...
- Thường xuyên luyện tập thể dục mỗi ngày ít nhất 30 phút các môn thể thao vừa sức.
- Giải tỏa căng thẳng, stress, luôn giữ tinh thần thoải mái bằng cách điều chỉnh thời gian giữa công việc và nghỉ ngơi. Tăng cường ra ngoài giao lưu với gia đình và bạn bè...
Như trên đã nói, ngoại tâm thu có thể gặp ở cả những người khỏe mạnh, tuy nhiên đó cũng có thể là dấu hiệu báo tim mạch đang có vấn đề vì vậy trong trường hợp ngoại tâm thu gây hồi hộp, đánh trống ngực, lo âu thì nên đi khám và hỏi ý kiến các bác sĩ chuyên khoa tim mạch.
Biên tập bởi Bác sĩ Tim mạch
Nguồn: Sách Các bệnh tim mạch thường gặp
