Ý nghĩa của chỉ số huyết áp
- Hiểu biết chung về chỉ số huyết áp: huyết áp là chỉ số áp lực máu tác động lên thành lòng mạch máu tính bằng mmHg. Chỉ số lớn hơn tương ứng áp lực máu tác động lên thành lòng mạch máu kỳ tâm thu, chỉ số nhỏ hơn tương ưng áp lực kỳ tâm trương của tim.
Bác sĩ cung cấp cách đo huyết áp đúng nhất( hình minh họa)
- Áp lực kỳ tâm thu (gọi là huyết áp tối đa) về cơ bản tỷ lệ thuận với công suất của tim, tỷ lệ nghịch với độ mềm mại và độ giãn của lòng mạch máu. Áp lực kỳ tâm trương (gọi là huyết áp tối thiểu) về cơ bản tỷ lệ thuận với độ xơ cứng của lòng mạch.
- Huyết áp thấp dẫn tới không đủ áp lực đẩy máu tới cung cấp chất dinh dưỡng tổ chức, cơ thể sẽ bị mệt mỏi hoặc khi huyết áp quá thấp tới bằng 0 mmHg cơ thể sẽ chết, đặc biệt là tim và não. Nếu huyết áp quá cao ngoài khả sức bền của mạch máu, khi đó mạch máu sẽ bị vỡ và gây xuất huyết, nguy cơ nhất là xuất huyết não, đáy mắt, công lực tim và co mạch thận.
- Huyết áp cao quá còn gây lực chèn ép, choán chỗ giữa các tế bào máu với nhau và gây vỡ hồng cầu, bạch cầu, tăng tập kết tiểu cầu …tạo ra một tập hợp “hỗn loạn” các tế bào lành-vỡ do đó tạo điều kiện cho xảy ra đông máu-tắc mạch do bít lấp, điều không mong muốn với bất kỳ cơ thể sống nào.
Đo huyết áp thế nào là đo sai?
- Quấn nép dưới băng huyết áp vào ngang hoặc dưới nếp khủy tay.
- Đút ống nghe nằm dưới băng huyết áp kế.
- Bơm huyết áp kế lên áp lực cao rồi mới tìm chỗ đặt ống nghe.
- Xả hơi quá nhanh > 2mmHg/1 nhịp mạch.
- Huyết áp kế đo tay của người lớn rộng hơn hoặc không đủ rộng 13 cm.
- Bệnh nhân đo tư thế ngồi, kết quả không đem trừ 10 mmHg hoặc nơi đặt băng quấn không ngang với mức tâm thất.
Đo huyết áp bằng HA kế thế nào là đúng?
- Đặt băng huyết áp kế trên nếp khuỷu 2,5-3cm.
- Sờ tìm động mạch, đặt ống nghe vào đường đi của động mạch ngay sát mép dưới của bằng huyết áp.
Cách đo huyết áp đúng nhất ( hình minh họa)
- Bơm hơi lên dần và nghe phát hiện tiếng thứ nhất từ dưới lên, chỉ số nghe được được tham khảo là huyết áp tối thiểu. Tiếp tục vừa bơm vừa nghe đến khi mất tiếng đập là tiếng tham khảo cho chỉ số huyết áp tối đa. Tiếp tục bơm thêm 30mmHg nữa và xả dần hơi, cứ khoảng 3 tiếng đập xả 2mmHg đến khi xuất hiện tiếng đập đầu tiên từ trên xuống là chỉ số huyết áp tối đa và đến tiếng cuối cùng là huyết áp tối thiếu.
- Đem chỉ số tiếng đập thứ nhất khi đo lên cộng với tiếng đập thứ 2 khi đo xuống chia trung bình ta có huyết áp tối thiểu chính xác hơn cách đo hiện vẫn áp dụng. Đem chỉ số tiếng đập thứ nhất đo từ trên xuống cộng với tiếng đập thứ 2 đo từ dưới lên chia trung bình ta được huyết áp tối đa chính xác hơn cách đo hiện nay.
Những bất thường khi đo huyết áp và cách kiến giải
- Khoảng im lặng: khi đo đã nghe tiếng đập rồi tự nhiên mất khoảng 5-10 giây rồi mới thấy tiếng đập xuất hiện lại gọi là khoảng im lặng. Hiện tượng này ít gặp và thường do rối loạn nhịp chậm tim hoặc cơn nhịp nhanh thất tạo ra những nhát bóp không công, không đẩy máu ra tạo thành nhịp mạch.
- Khi đo từ trên xuống thấy tiếng thứ 2 thay đổi âm sắc và cường độ rõ nhưng không hết hẳn ngay, mãi sau mới hết, thậm chí đến số 0 mới hết thì lấy trung bình cộng của chỉ số khi bắt đầu thay đổi và khi hết hẳn làm huyết áp tối thiểu.
- Huyết áp tay phải thường thấp hơn tay trái khoảng 5 mmHg là do lộ trình đường đi của mạch máu 2 bên, như vậy tay trái có chỉ số huyết áp trung thực và ý nghĩa hơn trong hỗ trợ điều trị. Loại huyết áp kế sử dụng và độ tin cậy.
- Huyết áp kế thủy ngân có bổ sung thủy ngân và đo chuẩn hóa 3 tháng 1 lần là đáng tin cậy hơn cả.
- Huyết áp kế đồng hồ cần định kỳ chỉnh chuẩn so với huyết áp kế thủy ngân chuẩn.
- Các loại huyết áp kế điện tử chỉ có ý nghĩa tham khảo trong một thời gian dài, ít có ý nghĩa trong hỗ trợ điều trị, đặc biệt không đáng tin cậy khi cấp cứu.
Những bất thường khi đo huyết áp ( hình minh họa)
Đo huyết áp vào lúc nào
- Thường quy nên đo huyết áp vào 9h và 15h hằng ngày, thời điểm này là lúc huyết áp cơ thể nhạy cảm nhất, những bất thường dễ phát lộ nhất.
- Đo huyết áp trạng thái nghỉ là người bệnh đến cần nghỉ ngơi khoảng 15 phút rồi mới tiến hành đo, cách này ít khả năng phát hiện được sự bất thường; Đo huyết áp trong trạng thái căng thẳng thần kinh hoặc hoạt động thể lực sẽ phát hiện tốt hơn những nguy cơ tiềm ẩn chỉ phát lộ trong điều kiện cơ thể có những hoạt động: lên cầu thang, leo dốc, phẫn nộ, sinh hoạt tình dục, uống rượu bia…vì cơ thể ta bao giờ cũng tử vong hoặc nguy cơ tử vong do những bất thường, những đả kích bất lợi cho cơ thể.
Biên tập bởi: Bác sĩ tim mạch
